publication

25 stycznia 2020

Praca zdalna wciąż czeka na kompleksowe uregulowanie w polskich, ale i zagranicznych przepisach. Jak ta kwesta została rozwiązana w Polsce, a jak we Francji? Dnia 6 stycznia, eksperci z zakresu prawa pracy Marcin Cetnarowicz i Bartosz Tomanek z polskiej kancelarii SSW Pragmatic Solutions rozmawiali o regulacjach i wyzwaniach pracy zdalnej w Polsce i we Francji wraz z Marta Joanna Szymczyk (French Desk SSW) oraz Ewą Kałuzińską, partnerem kancelarii Verne Legal.

Trzy kluczowe wnioski z ich dyskusji to:

➡️ We Francji, wraz z rozwojem pandemii #covid19, liczba osób pracujących z domu stale rośnie. Pomimo tego nie wprowadzono szczegółowych rozwiązań dotyczących pracy zdalnej – wciąż obowiązują dotychczasowe przepisy o telepracy oraz porozumienia grupowe, które regulowały “homeoffice” o charakterze incydentalnym.

➡️ Przepisy prawa francuskiego nie przewidują ustawowego ryczałtu dla pracowników z tytułu pracy zdalnej. Jednak jeśli pracodawca zdecyduje się wypłacać taki #ryczałt, to francuski zakład ubezpieczeń społecznych zwalnia z obowiązku odprowadzania składek z tego tytułu, do kwoty 10 EUR za każdy dzień pracy z domu.

➡️ BHP i kontrola pracownika podczas pracy zdalnej podlegają dotychczasowym, ogólnym przepisom prawa pracy, co powoduje sporo problemów w praktyce.

Zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią we wszelkich zagadnieniach związanych z pracą zdalną.

Verne Legal oferuje przedsiębiorstwom kompleksową obsługę prawną i podatkową we Francji i na rynkach międzynarodowych, z uwzględnieniem aspektów strategicznych i kulturowch. Aby uzyskać więcej informacji na temat prawa gospodarczego we Francji, zapraszamy do bezpośredniego kontaktu z zespołem kancelarii: info@vernelegal.com.

7 czerwca 2020

W dwóch poprzednich artykułach rozważaliśmy czy siła wyższa lub l’imprévision może być podstawą prawną do odstąpienia od wykonania obowiązku wynikającego z umowy z powodu epidemii koronawirusa.

W trzeciej i ostatniej części serii „Koronawirus i międzynarodowe umowy handlowe: perspektywa prawa francuskiego” definiujemy podstawowy plan działania, to znaczy zbiór praktycznych wytycznych dla firm napotykających problemy z wykonywaniem zobowiązań umownych spowodowane obecną epidemią Covid -19.

Nasze doświadczenie pokazuje, że w tym trudnym dla wszystkich okresie, negocjacje, mediacje i poszukiwanie kompromisu są kluczem do osiągnięcia porozumień chroniących stosunki handlowe przed możliwymi postępowaniami sądowymi.

Z tego względu wierzymy, że właściwe podejście strategiczne mogłoby zminimalizować potencjalne negatywne skutki epidemii na umowy handlowe, takie jak zmniejszenie wydajności lub kosztów, odpowiedzialność za szkody lub przedwczesne rozwiązanie umowy.

Sprawdzenie praw i obowiązków umownych oraz ocena ryzyka

Jak wskazano w poprzednich publikacjach, pierwszym krokiem przed jakąkolwiek reakcją jest zapoznanie się z warunkami umowy wiążącymi dla stron. Nie trzeba dodawać, że tyczy się to umów zawartych przed pojawieniem się Covid-19, dla Francji zatem przed 28 lutego 2020 r. (dzień, w którym francuskie Ministerstwo Gospodarki i Finansów zakwalifikowało koronawirusa jako siłę wyższą w kontekście zamówień publicznych).

Przede wszystkim, zdecydowanie zaleca się sprawdzenie klauzul dotyczących siły wyższej lub hardship. Dodatkowo, konieczne jest także przeanalizowanie zapisów dotyczących exception d’inexécution, lub innych wyjątkowych sytuacji, w których niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązku jest uzasadnione przez okoliczności, a także klauzul karnych, klauzul przepadku uprawnień lub klauzul wykluczenia. Ponadto, strona umowy powinna ponownie zaznajomić się z mechanizmami i konsekwencjami wywołanymi ewentualnymi opóźnieniem (okresy realizacji opcji, zastosowanie GAP itp.), powołaniem się na klauzule o wypowiedzeniu, czy klauzule sankcjonujące niewykonanie zobowiązania.

Na koniec, koniecznie należy zapoznać się z postanowieniami umownymi przewidującymi klauzule mediacyjne, jak i te odnoszące się do sposobów rozwiązywania sporów, między innymi zapisami wyznaczającymi obowiązujące prawo lub właściwą jurysdykcję.

Weryfikacja treści umowy jest kluczowa, gdyż w wielu przypadkach to ona zawiera szczegółowe informacje na temat obowiązków informacyjnych lub wymogów dotyczących wypowiedzenia związane z różnymi mechanizmami prawnymi, które moglibyśmy potencjalnie wykorzystać. Poszanowanie tego rodzaju obowiązków, choć dotyczą one głównie formy (np. czas na wypowiedzenie – zazwyczaj dostarczanego „szybko”, środek komunikacji lub elementy treści) jest równie ważne, jak uzasadnienie przepisu prawnego, na który się powołujemy.

Należy również ocenić konsekwencje ewentualnego rozwiązania lub wypowiedzenia umowy.

Poszukiwanie alternatyw i elastyczność

Doświadczenie pokazało już, że przedsiębiorcy odczują zarówno krótko jak i długo terminowe skutki epidemii Covid-19. Dlatego też, w przypadku utrudnień w realizacji zobowiązania, przed rozważaniem rozwiązania umowy zaleca się zbadanie, czy istnieją inne alternatywne sposoby na wywiązanie się z niego. Celem takiej weryfikacji jest utrzymanie ciągłości łańcucha dostaw. Ważne jest również, aby pamiętać, że epidemia nie dotyczy tylko jednej indywidualnej działalności; przeciwnie – jest zjawiskiem globalnym. W związku z powyższym, funkcjonowanie Państwa klientów również może być sparaliżowane, w wyniku czego niewykonanie zobowiązania z Państwa strony możliwie nie będzie miał0 znaczącego wpływu na ich działalność i nie wyrządzi im szkody.

Komunikacja i zrozumienie krajowych ram regulacyjnych

Komunikacja jest kluczowym elementem w utrzymywaniu owocnych relacji biznesowych, szczególnie w sytuacjach krytycznych, takich jak ta, której obecnie doświadczamy. Należy przypomnieć, że w przypadku międzynarodowych transakcji handlowych należy wziąć pod uwagę również różnice kulturowe.

Ponadto należy pamiętać, że nawet w Unii Europejskiej, każdy kraj ma własne działania i ograniczenia związane z kryzysem wywołanym koronawirusem. W związku z tym, środki podjęte we Francji niekoniecznie dotyczą na przykład działalności polskich przedsiębiorstw. Spójne podejście i zrozumienie lokalnych regulacji, związanych z obostrzeniami i nadzwyczajnymi środkami, są bardzo ważne przy opracowywaniu planu strategicznego w czasach kryzysu epidemicznego.

Ramy prawne dostosowują się do sytuacji każdego kraju, która nieustannie podlega zmianie. Dlatego ważne jest również, aby nie zapomnieć o regularnym przeglądaniu aktualizacji prawnych i konsultowaniu ich z dyrektywami krajowymi związanymi z ich stosowaniem, aby zrozumieć niuanse prawne właściwe dla każdej jurysdykcji.

We Francji, art. 11 ustawy przyjętej 23 marca 2020 r. zezwala rządowi na przyjęcie do 24 czerwca, w formie rozporządzeń, niektórych środków, które wcześniej musiały zostać przegłosowane przez organ ustawodawczy[1]. Podjęto już wiele działań, w tym rozporządzenie dotyczące niewywiązania się z płatności za czynsze za dzierżawę lokali handlowych, rachunki za wodę i prąd przez firmy dotknięte skutkami epidemii koronawirusa. Artykuł 4 rozporządzenia stanowi, że nie zostanie nałożona żadna kara finansowa, ani naliczone żadne odsetki za zwłokę w płatności przedsiębiorstwom, które nie zapłaciły dzierżawy za lokale handlowe, oraz inne wynikające z niego opłaty, które należało zapłacić między 12 marca i dwa miesiące po ogłoszeniu stanu zagrożenia sanitarnego przez rząd francuski[2]. Należy jednak pamiętać, że zaległe płatności nie są anulowane, a jedynie przesunięte. Zasady te mają jednak zastosowanie tylko do bardzo małych firm (mniej niż 10 pracowników) bardzo dotkniętych kryzysem i spełniających ściśle określone warunki.

Zbieranie dowodów i ochrona ubezpieczeniowa

Zalecamy, aby nasi klienci uzyskali wszystkie istotne elementy dowodowe dotyczące zdarzeń mających wpływ na przebieg realizacji umów handlowych. Wydarzenie może być również ważne dla ustalenia możliwych podstaw prawnych naruszenia umowy, jak opisano w artykułach dotyczących siły wyższej i hardship. Zachęcamy do zapoznania się z poprzednimi artykułami, aby uzyskać więcej informacji.

Przypominamy, że każdy szczegół dowodowy jest wartościowy, jako iż ciężar dowodu spoczywa na stronie niewykonującej swojego zobowiązania.

Oprócz przeglądu umów wiążącą strony Verne Legal przypomina o istocie ewaluacji dostępnego pokrycia ubezpieczeniowo. Skuteczność roszczenia często zależy od jego szybkości. Terminy sprawozdawcze różnią się jednak dla każdej polisy ubezpieczeniowej. Zakres ubezpieczenia może się również różnić; niektóre mogą zapewniać ochronę w przypadku przerwy w funkcjonowaniu działalności, a inne mogą obejmować przypadki działania siły wyższej lub ryzyka politycznego.

Należy zauważyć, że większość polis wymaga bezpośredniej fizycznej utraty własności, klientów lub dostawców. Jednak szczegółowe przepisy są określone w ogólnych warunkach użytkowania i zawiadomieniu ubezpieczeniowym, które należy dokładnie przeanalizować. Postanowieniem tymczasowym wydanym 22 maja 2020 r. Sąd handlowy w Paryżu nakazał firmie ubezpieczeniowej zrekompensować restauratorowi straty operacyjne poniesione w wyniku kryzysu sanitarnego związanego z koronawirusem.

W związku z powyższym należy przypomnieć, że aby ocenić każdą sytuację umowną, konieczna jest szczegółowa analiza stanu faktycznego. Zespół prawny Verne pozostaje do Państwa dyspozycji, aby pomóc wszystkim firmom w ich indywidualnej sytuacji umownej, a także w zastosowaniu obowiązkowych przepisów dla firm działających we Francji. Aby otrzymywać codzienne aktualizacje, możecie nas Państwo śledzić na LinkedIn.

   Iga Kurowska                               Ewa Kaluzinska                          Dominika Stodolna
Verne Legal, Wspólnik              Verne Legal, Wspólnik                  Verne Legal, prawnik

Kancelaria Verne Legal świadczy zindywidualizowane usługi prawno-podatkowe w globalnym zakresie. Aby uzyskać więcej informacji na temat systemu podatkowego we Francji, zapraszamy do zapoznania się z e-bookiem Doing business in France oraz do kontaktu bezpośrednio z zespołem naszej kancelarii: info@vernelegal.com.

[1] Art.11 ustawy nr 2020-290 z 23 marca 2020 « stanu wyjątkowego mającego na celu stawienie czoła epidemii covid-19 (opublikowana w dzienniku ustaw 24 marca)

[2] Art. 4 rozporządzenia nr 2020-316 z 25 marca 2020 « odnosząca się do opłacania czynszów, rachunków za wodę, gaz i energię elektryczną związanych z lokalami profesionalnymi firm, na których działalność ma wpływ rozprzestrzenianie się epidemii COVID-19 ”

2. Hardship w kontekście międzynarodowych umów handlowych

Mimo że przepis dotyczący nieprzewidzianych okoliczności został wprowadzony do francuskiego kodeksu cywilnego stosunkowo niedawno, był on wykorzystywany już wcześniej w międzynarodowych umowach handlowych. Artykuł 6.2.2. zasad UNIDROIT [2] definiuje hardship jako sytuację, w której wystąpienie zdarzeń zasadniczo zmienia równowagę stron kontraktu. Pod warunkiem jednak, że zdarzenia te spełniają określone wymagania:

(a) zdarzenia te mają miejsce lub stają się znane pokrzywdzonej stronie po zawarciu umowy;
(b) wydarzenia te nie mogły być w sposób uzasadniony uwzględnione przez pokrzywdzona stronę w momencie zawarcia umowy;
(c) wydarzenia te są poza kontrolą pokrzywdzonej strony; i
(d) strona ta nie zgodziła się na poniesienie ryzyka takich zdarzeń.

Ten sam zapis znajdziemy w Zasadach europejskiego prawa umów w art. 6.111.

Jak wspomniano w poprzednim artykule dotyczącym force majeure, gdy umowa, która dotyczy transgranicznej sprzedaży towarów, podlega prawu francuskiemu, należy odwoływać się do Konwencji Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów (CISG), chyba że była ona wyraźnie wykluczona przez strony umowy. Wydaje się jednak, że hardship nie zostało objęte zakresem CISG, a przynajmniej nie bezpośrednio.

Mimo, że sądy francuskie nie miały jeszcze okazji wypowiedzieć się w kwestii hardship w sytuacji, gdy umowa podlega przepisom CISG, to możemy sobie wyobrazić, że ich decyzja byłaby podobna do tej wydanej przez sąd w Belgii. W sprawie [3] “Scafom Internatinoal” z 2009 r. belgijski Sąd Najwyższy powołał się na art. 79 [4] CISG, twierdząc, że: „Zmieniły się okoliczności, których nie można było racjonalnie przewidzieć w momencie zawarcia umowy i które jednoznacznie zwiększają ciężar wykonania umowy w nieproporcjonalny sposób, co może w pewnych okolicznościach stanowić przeszkodę w wykonaniu umowy w rozumieniu tego przepisu CISG ”

Można zatem stwierdzić, że najprawdopodobniej również i francuski sąd ująłby hardship w zakresie artykułu 79 CISG, zgodnie z artykułem 7 a) CISG nakazującym wypełniać luki w jednolity sposób przepisami i zasadami regulującymi prawo handlu międzynarodowego.[5]

W każdym razie, prawdopodobieństwo uznania hardship zwiększa dodatkowo fakt, że jedyna możliwa alternatywa dla zastosowania art. 79 w międzynarodowych umowach sprzedaży towarów byłaby uzasadniona poprzez artykuł 7 lit. b) CISG, który wzywa do stosowania prawa narodowego na mocy zasad prywatnego prawa międzynarodowego lub zgodnie z postanowieniami umowy. Dlatego, w przypadku zastosowania prawa francuskiego wracamy do wspomnianego wcześniej artykułu 1195 francuskiego kodeksu cywilnego.

3. Hardship w kontekście epidemii koronawirusa

W przypadkach, gdy pandemia COVID-19 i wynikające z niej środki nie spełniają warunków pozwalających zakwalifikować ich jako zdarzenie siły wyższej, ale nadal powodują, że strona umowy poniosłaby niewspółmierne koszty w związku z wykonaniem swoich zobowiązań, uważamy, że może dochodzić roszczeń związanych z ustawowych przepisów dotyczących l’imprévision.

Ponieważ jednak w kontekście prywatnych umów wykładnia interpretacji artykułu 1195 francuskiego kodeksu cywilnego jest restrykcyjna, brakuje na dany moment jasnych kryteriów dotyczących jego stosowania. Zatem, kluczowe znaczenie ma tutaj treść umowy: jeśli nie porusza one kwestii hardship w jednej ze swoich klauzul, wówczas sędziowie będą mogli interpretować warunki artykułu 1195 francuskiego kodeksu cywilnego według swojego uznania. Interpretacji zostanie poddana definicja „nieprzewidywalności” wydarzenia, tzn. czy pandemia COVID-19 i powiązane środki zapobiegawcze były „nieprzewidywalne” dla stron umów zawartych w czasie, gdy było wiadomo, że COVID-19 zaczął się rozprzestrzeniać; lub czy cena wykonania obowiązku wynikającego z umowy jest „nadmiernie wysoka”.

Z tego względu, firmy, które rozważają wysłanie zawiadomień powołując się na l’imprévision, a także przedsiębiorstwa, które otrzymują takie zawiadomienia, powinny w pierwszej kolejności dokonać przeglądu odpowiedniej umowy wraz z innymi umowami obowiązującymi między tymi stronami. Należy jednak pamiętać, że aby ocenić każdą sytuację, wymagana jest analiza faktów, innych dla każdej sytuacji.

Więcej praktycznych aspektów analizy międzynarodowych umów handlowych w kontekście aktualnej sytuacji epidemii koronawirusa będzie można znaleźć w trzeciej części tej serii artykułów publikowanych na naszej stronie. Verne Legal pozostaje do dyspozycji firm, które znalazły się w sytuacji niemożliwości należytego wykonania zawartych umów, aby służyć pomocą w analizie sytuacji i wspólnie podjąć działania zapobiegawcze. Nasz zespół przygotował również szereg informacji na temat obowiązkowych środków, które mają obowiązek zastosować firmy prowadzące działalność we Francji w aktualnym czasie.

Iga Kurowska                                                            Nicolas Renault
Verne Legal, Partner                                                  Verne Legal, Prawnik

Verne Legal oferuje przedsiębiorstwom kompleksową obsługę prawną i podatkową we Francji i na rynkach międzynarodowych, z uwzględnieniem aspektów strategicznych i kulturowch. Aby uzyskać więcej informacji na temat prawa gospodarczego we Francji, zapraszamy do bezpośredniego kontaktu z zespołem kancelarii: info@vernelegal.com.

[1]  W dniu 1 października 2016 r. weszło w życie zarządzenie nr 2016-131 z 10 lutego 2016 r. modyfikujące przepisy francuskiego kodeksu cywilnego dotyczące prawa umów oraz ogólnego systemu i dowodu zobowiązań.
[2] UNIDROIT Zasady międzynarodowych umów handlowych (UPICC)
[3] Belgia, 19 czerwca 2009 r. Court of Cassation [Sąd Najwyższy] (Scaform International BV przeciwko Lorraine Tubes SAS) [http://cisgw3.law.pace.edu/cases/090619b1.html].
[4] Zgodnie z art. 79 ust. 1 [CISG] strona nie ponosi odpowiedzialności za niewykonanie któregokolwiek ze swoich obowiązków, jeżeli udowodni, że uchybienie było spowodowane przeszkodą niezależną od niego i że nie można zasadnie oczekiwać, że była możliwości przewidzenia przeszkody w momencie zawarcia umowy lub podjęcia środków w celu uniknięcia lub przezwyciężenia jej lub jej konsekwencji. Ten sam przepis dotyczy siły wyższej.
[5] Art. 7 (1) i art. 7 (2) CISG, komentarz Harry’ego M. Flechtnera,  “The Exemption Provisions of the Sales Convention, Including Comments on “Hardship” Doctrine and the 19 June 2009 Decision of the Belgian Cassation Court” Przegląd prawa belgradzkiego, rok LIX (2011) dostępny online pod adresem <http://cisgw3.law.pace.edu/cisg/biblio/flechtner10.html>

3 czerwca 2020

Z przyjemnością informujemy, że wspólnik naszej kancelarii, Mecenas Ewa Kałuzińska opowiadała o wykorzystaniu w pracy kancelarii prawnych nowych technologii LegalTech w ramach jednego z odcinków LegalTech Lab, pierwszego podcastu po polsku o cyfryzacji sektora prawnego.

Pani Mecenas opowiadała jak implementacja narzędzi ułatwia pracę z klientem, jak kancelaria przeprowadza proces implementacji nowych rozwiązań IT oraz dzieliła się ze słuchaczami swoją opinią na temat szans i niebezpieczeństw płynących z digitalizacji.

Zespół kancelarii Verne Legal wierzy, że innowacja to sposób na poprawę relacji z klientem i jego doświadczenia podczas współpracy z kancelarią. Używamy rozwiązań pozwalającym naszym klientom na prowadzenie zdematerializowanych walnych zgromadzeń, współpracy przy tworzeniu dokumentów prawnych oraz spotkań wirtualnych. Cenimy możliwości cyfryzacji, mając tym samym na uwadze cyberbezpieczeństwo i poufność Państwa danych. Dlatego też korzystamy z certyfikowanych rozwiązań dla prawników, a nawet uczestniczymy w ich doskonaleniu i tworzeniu.

Zachęcamy do wysłuchania odcinka oraz śledzenia strony podcastu, w którym dowiedzą się państwo jak postęp technologiczny wpływa na praktykę i świadczenie usług prawnych w Polsce i za granicą.

Verne Legal oferuje przedsiębiorstwom kompleksową obsługę prawną i podatkową we Francji i na rynkach międzynarodowych, z uwzględnieniem aspektów strategicznych i kulturowch. Aby uzyskać więcej informacji na temat prawa gospodarczego we Francji, zapraszamy do bezpośredniego kontaktu z zespołem kancelarii: info@vernelegal.com.

30 marca 2020

W poprzednim artykule zastanawialiśmy się, czy siła wyższa może być podstawą prawną do zawieszenia wykonywania zobowiązań umownych lub odstąpienia od umowy z powodu epidemii koronawirusa. Jak mogliśmy zaobserwować, odpowiedź na to pytanie zależy od wielu czynników.  Dlatego też drugą publikację poświęcimy innemu mechanizmowi wprowadzonemu przez reformę [1] prawa francuskiego w 2016 r. – l’imprévision.

W istocie, l’imprévision, znane również jako hardship, może stanowić uzasadnienie niewykonania umowy w przypadku epidemii takiej jak Covid-19.

Na początek wyjaśnimy, co kryje się pod prawniczym pojęciem l’imprévision w prawie francuskim (I), który w analizowanym przypadku reguluje międzynarodową umowę handlową (II). Następnie, rozważymy go w kontekście aktualnej epidemii koronawirusa (III).

1. Czym jest hardship (l‘imprévision)?

Francuski kodeks cywilny definiuje ten koncept w artykule 1195. Zgodnie z widniejącymi tam zapisami, strona umowy zawartej w dniu 1 października 2016 r. lub później może zwrócić się do swojego kontrahenta o renegocjację warunków umowy, jeżeli zmiana okoliczności nie była możliwa do przewidzenia w momencie jej zawarcia (1), co sprawia, że jego działanie jest nadmiernie kosztowne (2).  Jest to możliwe jednak tylko w przypadku, gdy strona ta nie zgodziła się na poniesienie ryzyka takiej zmiany okoliczności podczas podpisywania umowy (3). Wszystkie powyższe trzy warunki są zatem konieczne, aby można było powołać się na l’imprévision.

W przeciwieństwie do siły wyższej, w przypadku hardship to nie samo wykonanie umowy staje się niemożliwe dla jednej ze stron, ale jego koszt staje się nadmiernie drogi. Co sprowadza się w rzeczywistości do braku możności jej wykonania.

Należy jednak zauważyć, że strony umowy mogły również szczególnie dostosować umowne zapisy dotyczące hardship do ich sytuacji, lub mogły zgodzić się na uchylenie umownych zapisów dotyczących hardship. Takowe uchylenie wiązałoby się z poniesieniem ryzyka nadmiernego kosztu wykonania z powodu nieprzewidzianej zmiany okoliczności niezależnie od zaistniałej sytuacji.

Ponadto, w przeciwieństwie do force majeure, która pozwala na zawieszenie lub rozwiązanie umowy, w przypadku powoływania się na hardship istnieje wiele możliwych rozwiązań. Po pierwsze, jeżeli druga strona odmówi negocjacji lub jeśli rozmowy nie doprowadzą do porozumienia, wówczas strony mogą rozwiązać umowę w terminie i na warunkach które wspólnie uzgodnią. Strony mogą też wnieść do sądu o dostosowanie umowy do nowych okoliczności. Ponadto, jeśli kontrahenci nie dojdą do porozumienia w rozsądnym terminie, wówczas każdy z nich ma prawo zażądać od sądu zmiany warunków umowy lub jej rozwiązania, w terminie i na warunkach ustalonych przez sędziego. Istotne jest jednak, aby podczas negocjacji strony nadal wypełniały zobowiązania wynikające z umowy.

2. Hardship w kontekście międzynarodowych umów handlowych

Mimo że przepis dotyczący nieprzewidzianych okoliczności został wprowadzony do francuskiego kodeksu cywilnego stosunkowo niedawno, był on wykorzystywany już wcześniej w międzynarodowych umowach handlowych. Artykuł 6.2.2. zasad UNIDROIT [2] definiuje hardship jako sytuację, w której wystąpienie zdarzeń zasadniczo zmienia równowagę stron kontraktu. Pod warunkiem jednak, że zdarzenia te spełniają określone wymagania:

(a) zdarzenia te mają miejsce lub stają się znane pokrzywdzonej stronie po zawarciu umowy;
(b) wydarzenia te nie mogły być w sposób uzasadniony uwzględnione przez pokrzywdzona stronę w momencie zawarcia umowy;
(c) wydarzenia te są poza kontrolą pokrzywdzonej strony; i
(d) strona ta nie zgodziła się na poniesienie ryzyka takich zdarzeń.

Ten sam zapis znajdziemy w Zasadach europejskiego prawa umów w art. 6.111.

Jak wspomniano w poprzednim artykule dotyczącym force majeure, gdy umowa, która dotyczy transgranicznej sprzedaży towarów, podlega prawu francuskiemu, należy odwoływać się do Konwencji Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów (CISG), chyba że była ona wyraźnie wykluczona przez strony umowy. Wydaje się jednak, że hardship nie zostało objęte zakresem CISG, a przynajmniej nie bezpośrednio.

Mimo, że sądy francuskie nie miały jeszcze okazji wypowiedzieć się w kwestii hardship w sytuacji, gdy umowa podlega przepisom CISG, to możemy sobie wyobrazić, że ich decyzja byłaby podobna do tej wydanej przez sąd w Belgii. W sprawie [3] “Scafom Internatinoal” z 2009 r. belgijski Sąd Najwyższy powołał się na art. 79 [4] CISG, twierdząc, że: „Zmieniły się okoliczności, których nie można było racjonalnie przewidzieć w momencie zawarcia umowy i które jednoznacznie zwiększają ciężar wykonania umowy w nieproporcjonalny sposób, co może w pewnych okolicznościach stanowić przeszkodę w wykonaniu umowy w rozumieniu tego przepisu CISG ”

Można zatem stwierdzić, że najprawdopodobniej również i francuski sąd ująłby hardship w zakresie artykułu 79 CISG, zgodnie z artykułem 7 a) CISG nakazującym wypełniać luki w jednolity sposób przepisami i zasadami regulującymi prawo handlu międzynarodowego.[5]

W każdym razie, prawdopodobieństwo uznania hardship zwiększa dodatkowo fakt, że jedyna możliwa alternatywa dla zastosowania art. 79 w międzynarodowych umowach sprzedaży towarów byłaby uzasadniona poprzez artykuł 7 lit. b) CISG, który wzywa do stosowania prawa narodowego na mocy zasad prywatnego prawa międzynarodowego lub zgodnie z postanowieniami umowy. Dlatego, w przypadku zastosowania prawa francuskiego wracamy do wspomnianego wcześniej artykułu 1195 francuskiego kodeksu cywilnego.

3. Hardship w kontekście epidemii koronawirusa

W przypadkach, gdy pandemia COVID-19 i wynikające z niej środki nie spełniają warunków pozwalających zakwalifikować ich jako zdarzenie siły wyższej, ale nadal powodują, że strona umowy poniosłaby niewspółmierne koszty w związku z wykonaniem swoich zobowiązań, uważamy, że może dochodzić roszczeń związanych z ustawowych przepisów dotyczących l’imprévision.

Ponieważ jednak w kontekście prywatnych umów wykładnia interpretacji artykułu 1195 francuskiego kodeksu cywilnego jest restrykcyjna, brakuje na dany moment jasnych kryteriów dotyczących jego stosowania. Zatem, kluczowe znaczenie ma tutaj treść umowy: jeśli nie porusza one kwestii hardship w jednej ze swoich klauzul, wówczas sędziowie będą mogli interpretować warunki artykułu 1195 francuskiego kodeksu cywilnego według swojego uznania. Interpretacji zostanie poddana definicja „nieprzewidywalności” wydarzenia, tzn. czy pandemia COVID-19 i powiązane środki zapobiegawcze były „nieprzewidywalne” dla stron umów zawartych w czasie, gdy było wiadomo, że COVID-19 zaczął się rozprzestrzeniać; lub czy cena wykonania obowiązku wynikającego z umowy jest „nadmiernie wysoka”.

Z tego względu, firmy, które rozważają wysłanie zawiadomień powołując się na l’imprévision, a także przedsiębiorstwa, które otrzymują takie zawiadomienia, powinny w pierwszej kolejności dokonać przeglądu odpowiedniej umowy wraz z innymi umowami obowiązującymi między tymi stronami. Należy jednak pamiętać, że aby ocenić każdą sytuację, wymagana jest analiza faktów, innych dla każdej sytuacji.

Więcej praktycznych aspektów analizy międzynarodowych umów handlowych w kontekście aktualnej sytuacji epidemii koronawirusa będzie można znaleźć w trzeciej części tej serii artykułów publikowanych na naszej stronie. Verne Legal pozostaje do dyspozycji firm, które znalazły się w sytuacji niemożliwości należytego wykonania zawartych umów, aby służyć pomocą w analizie sytuacji i wspólnie podjąć działania zapobiegawcze. Nasz zespół przygotował również szereg informacji na temat obowiązkowych środków, które mają obowiązek zastosować firmy prowadzące działalność we Francji w aktualnym czasie.

Iga Kurowska                                                            Nicolas Renault
Verne Legal, Partner                                                  Verne Legal, Prawnik

Verne Legal oferuje przedsiębiorstwom kompleksową obsługę prawną i podatkową we Francji i na rynkach międzynarodowych, z uwzględnieniem aspektów strategicznych i kulturowch. Aby uzyskać więcej informacji na temat prawa gospodarczego we Francji, zapraszamy do bezpośredniego kontaktu z zespołem kancelarii: info@vernelegal.com.

[1]  W dniu 1 października 2016 r. weszło w życie zarządzenie nr 2016-131 z 10 lutego 2016 r. modyfikujące przepisy francuskiego kodeksu cywilnego dotyczące prawa umów oraz ogólnego systemu i dowodu zobowiązań.
[2] UNIDROIT Zasady międzynarodowych umów handlowych (UPICC)
[3] Belgia, 19 czerwca 2009 r. Court of Cassation [Sąd Najwyższy] (Scaform International BV przeciwko Lorraine Tubes SAS) [http://cisgw3.law.pace.edu/cases/090619b1.html].
[4] Zgodnie z art. 79 ust. 1 [CISG] strona nie ponosi odpowiedzialności za niewykonanie któregokolwiek ze swoich obowiązków, jeżeli udowodni, że uchybienie było spowodowane przeszkodą niezależną od niego i że nie można zasadnie oczekiwać, że była możliwości przewidzenia przeszkody w momencie zawarcia umowy lub podjęcia środków w celu uniknięcia lub przezwyciężenia jej lub jej konsekwencji. Ten sam przepis dotyczy siły wyższej.
[5] Art. 7 (1) i art. 7 (2) CISG, komentarz Harry’ego M. Flechtnera,  “The Exemption Provisions of the Sales Convention, Including Comments on “Hardship” Doctrine and the 19 June 2009 Decision of the Belgian Cassation Court” Przegląd prawa belgradzkiego, rok LIX (2011) dostępny online pod adresem <http://cisgw3.law.pace.edu/cisg/biblio/flechtner10.html>

20 marca 2020

Z powodu rozprzestrzeniającej się na całym świecie epidemii Covid-19 wiele przedsiębiorstw prowadzących działalność we Francji ma trudności z kontraktami handlowymi. Nie są w stanie wywiązać się ze swoich zobowiązań, albo cierpią z powodu konsekwencji niewykonania zobowiązania przez inne firmy supply chain. Albo, w najczęstszych przypadkach – obydwa.

W poniższym artykule Verne Legal przedstawia krótką analizę siły wyższej, zagadnienia prawnego potencjalnie mającego zastosowanie w związku z obecną epidemią Covid-19.

W związku z powyższym, analizujemy, czy epidemia koronawirusa może zostać uznana za działanie siły wyższej, w przypadku kiedy prawo francuskie reguluje relacje wywodzącą się z umowny.

W pierwszej kolejności wyjaśnimy, co dokładnie oznacza siła wyższa w prawie francuskim (I). Następnie, przedstawimy francuskie orzecznictwo na temat tej kwestii i przeanalizujemy jak odnosi się do obecnej sytuacji (II).

1. Co to jest siła wyższa?

Siła wyższa to wydarzenie, na które żadna ze stron umowy nie ma wpływu, takie jak klęska żywiołowa, nadzwyczajne wydarzenie polityczne lub poważny kryzys sanitarny.

W związku z tym,  klauzula siły wyższej umożliwia stronie tymczasowe lub ostateczne zawieszenie wykonywania swoich zobowiązań wynikających z umowy. Jeżeli strona powołuje się na działanie siły wyższej jako powód niewywiązania się z zobowiązania, nie jest uważana za łamiącą powinność  i w związku z tym nie ponosi odpowiedzialności za naruszenie umowy z tego powodu.

Aby zostać zakwalifikowanym jako siła wyższa, wydarzenie musi spełniać  następujące kryteria:

1. być poza kontrolą strony wnoszącej o zawieszenie/zakończenie zobowiązań i nie być wynikiem jej działań;
2. odpowiednie zdarzenie nie można było racjonalnie przewidzieć w chwili zawarcia umowy; oraz
3. skutki takiego zdarzenia można byłoby uniknąć za pomocą odpowiednich środków.

Warto podkreślić, że te same kryteria dotyczą międzynarodowych umów sprzedaży towarów objętych konwencją wiedeńską (CISG) [1]. Dotyczy to wielu transgranicznych umów sprzedaży, biorąc pod uwagę fakt, że Konwencja CISG ma zastosowanie zawsze gdy jej aplikowanie nie zostało wyraźnie wykluczone przez strony. Siła wyższa należy rozważać w świetle naruszenia zobowiązań wynikających z umowy, poruszonych w artykule 79 Konwencji.

Czy koronawirus kwalifikuje się jako siła wyższa według prawa francuskiego? Jak francuskie sądy potraktowały inne sytuacje epidemiczne?

2. Orzecznictwo francuskich sądów dotyczące przeszłych sytuacji epidemiologicznych

W zdecydowanej większości przypadków francuscy sędziowie odmówili uznania pandemii jako działania siły wyższej. Tak było w przypadku dżumy [2] Bacillus wirusa dengi (DENV) [3] lub wirusa chikungunya (CHIKV) [4].

W odniesieniu do H1N1, grypy związanej z grypą hiszpańską z 2009 r., Sądy francuskie postanowiły, że rozprzestrzenianie się wirusa zostało w dużej mierze ogłoszone i przewidziane, nawet przed przyjęciem jakichkolwiek środków sanitarnych[5]. Analogicznie, możnaby uznać, że początkowa data informacji publicznej w aktualnej pandemii sięgać grudnia 2019 r., kiedy to koronawirus Covid-19 rozprzestrzeniał się w Chinach.

Możemy również zakwestionować nieodpartość konsekwencji obecnej epidemii. W 2009 r., w odniesieniu do wspomnianej wyżej H1N1, Sąd Apelacyjny w Nancy orzekł, że „rozprzestrzeniający się wirus nie może być zakwalifikowany jako nieodparty, ponieważ dotyczy on tylko 5% populacji i można go było uniknąć dzięki sugerowanym środkom zapobiegawczym” [6]. Należy przypomnieć, że na dzień 15 marca 2020 r. jedynie 3% populacji było dotknięte wirusem Covid-19. Warto jednak zaznaczyć, że sytuacja będzie oceniana po fakcie, oraz w jej globalnej sferze.

Dlatego, aby ocenić nieodparty charakter obecnej epidemii, środki takie jak te ogłoszone 14 marca 2020 r. przez francuskiego premiera Édouarda Philippe’a, dotyczące miejsc użyteczności publicznej, które nie są niezbędne do funkcjonowania państwa, będą miały duże znaczenie w analizie sytacji.

Z powżej wymienionych powodów ważne jest, aby przedsiębiorstwa, które rozważają wydanie zawiadomień o wstrzymaniu aktywności ze względu na działanie siły wyższej , a także te, które je otrzymują,  zapoznały się w pierwszej kolejności z dokładną treścią klauzul zawartych w obowiązującej umowie, a także w innych kontraktach wiążących strony.

Należy jednak przypomnieć, że aby ocenić każdą sytuację, wymagana będzie analiza faktów, innych dla każdej sytuacji.

Inne praktyczne aspekty analizy międzynarodowych umów handlowych w tej krytycznej sytuacji epidemii koronawirusa będzie można znaleźć w trzeciej części tej serii artykułów publikowanych na naszej stronie. Druga część poświęcona zostanie innemu potencjalnemu uzasadnieniu prawnemu niewykonania umowy w tej okresie epidemii: nadzwyczajnej zmianie stosunków (l’imprévision).

Verne Legal pozostaje do dyspozycji firm, które znalazły się w sytuacji niemożliwości należytego wykonania zawartych umów, aby służyć pomocą w analizie sytuacji i wspólnie podjąć działania zapobiegawcze. Nasz zespół przygotował również szereg informacji na temat obowiązkowych środków, które mają obowiązek zastosować firmy prowadzące działalność we Francji w aktualnym czasie.

          Ewa Kaluzinska                                      Nicolas Renault                                   Iga Kurowska
Verne Legal, Partner Adwokat                        Verne Legal, Prawnik                        Verne Legal, Partner

Verne Legal oferuje przedsiębiorstwom kompleksową obsługę prawną i podatkową we Francji i na rynkach międzynarodowych, z uwzględnieniem aspektów strategicznych i kulturowch. Aby uzyskać więcej informacji na temat prawa gospodarczego we Francji, zapraszamy do bezpośredniego kontaktu z zespołem kancelarii: info@vernelegal.com.

[1] Konwencja Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów (ang. CISG)
[2] CA Paris, 25 septembre 1998
[3] CA Nancy, 22 novembre 2010 – n ° 09/00003
[4] CA Basse-Terre, 17 décembre 2018– n ° 17/00739
[5] CA Besançon, 8 janvier 2014 – n ° 12/02291
[6] CA Nancy, 22 novembre 2010 – n ° 09/00003 

15 marca 2020 roku

W obliczu epidemii koronawirusa Covid-19, rząd francuski aktywował jednostkę ciągłości gospodarczej, aby lepiej ograniczyć negatywny wpływ aktualnego kryzysu sanitarnego na gospodarkę kraju, poprzez bieżące reagowanie i podejmowanie decyzji.

Na dzień dzisiejszy, podjęto poniżej opisane decyzje w stosunku do przedsiębiorstw:

1. Terminy płatności składek społecznych i/lub należności podatkowych (URSSAF, podatki):

• Jeśli posiadają Państwo firmę we Francji: mogą Państwo poprosić oddział podatkowy (service des impôts) o odroczenie przyszłych płatności bezpośredniego opodatkowania Pańskiej działalności (zaliczka na podatek dochodowy od osób prawnych, podatek od wynagrodzeń).Jeśli już dokonali Państwo płatności za marzec, nadal można  sprzeciwić się przelewowi ‘SEPA’ poprzez konto banku internetowego. W przeciwnym razie można również zażądać zwrotu, w momencie gdy podatek zostanie pobrany już z Państwa konta.
• Jeśli są Państwo samozatrudnieni: przypominamy, że w każdej chwili mogą Państwo dostosować stawkę i przedpłatę podatku u źródła. Możliwe jest również odroczenie spłaty podatku u źródła od dochodu zawodowego z jednego miesiąca aż do następnego, aż do trzech razy, jeśli rozliczenia są miesięczne, lub z kwartału do następnego kwartału, jeśli rozliczanie jest kwartalnie. Wszystkie te czynności są możliwe do wykonania za pośrednictwem konta personalnego na impots.gouv.fr, w sekcji „Zarządzaj moim poleceniem zapłaty” (fr. Gérer mon prélèvement à la source): w przypadku złożenia wniosku przed 22 dniem miesiąca, zostanie on uwzględniony już przy kolejnym rozliczeniu.
• Jeśli mają Państwo umowę miesięczną: w celu zapłaty podatku CFE lub podatku od nieruchomości mogą Państwo zawiesić jego płatność poprzez platformę impots.gouv.fr lub kontaktując się z centrum obsługi rozliczeń (Centre prélèvement service): pozostała kwota zostanie pobrana z salda konta bez żadnej kary.

2. W najtrudniejszych sytuacjach, jest możliwość złożenia wniosku o przyznanie ulgi podatkowej. Sprawy będą rozpatrywane indywidualnie;
3. Wsparcie państwa francuskiego i Banque de France (pośrednictwo kredytowe) w negocjacjach z Państwa bankiem w sprawie zmiany harmonogramu spłat kredytów bankowych;
4. Działania Bpifrance w celu zagwarantowania środków pieniężnych dla banków, których firmy mogą potrzebować z powodu epidemii;
5. Utrzymanie zatrudnienia w przedsiębiorstwach poprzez uproszczony i wzmocniony system częściowego bezrobocia;
6. Wsparcie w rozwiązywaniu konfliktów z klientami lub dostawcami przez Mediatora handlowego (fr. Médiateur des entreprises);
7. Uznanie przez Francje i lokalne samorządy Coronavirusa za przypadek siły wyższej w przetargach publicznych. W związku z tym w przypadku wszystkich przetargów państwowych i lokalnych, odstępuje się od kar za opóźnienia.

Po przemówieniu premiera Francji Edouard Philippe, dn. 14 marca, 2020r., wydano rozporządzenie o zamknięciu miejsc publicznych (m.in. restauracji, barów, dyskotek, siłowni, centrów handlowych) wstępnie do 15 kwietnia 2019r. Pełny tekst rozporządzenia tutaj.

Informujemy, że Verne Legal pozostaje do dyspozycji firm mających działalność handlowa we Francji. Nasza ekipa podwaja wysiłki, aby służyć swoim klientom w stawianiu czoła w okresie bieżącego kryzysu i jego konsekwencjom.

Stawiając zdrowie i bezpieczeństwo naszego zespołu na pierwszym miejscu, informujemy, iż niezmiennie będziemy świadczyć usługi poprzez email/konsultacje telefoniczne/wideokonferencje.

Poniżej przypominamy nasze dane kontaktowe:

Tel: +48 (0) 22 427 87 10
email: info@vernelegal.com

Kancelaria Verne Legal świadczy zindywidualizowane usługi prawno-podatkowe w globalnym zakresie. Aby uzyskać więcej informacji na temat systemu podatkowego we Francji, zapraszamy do zapoznania się z e-bookiem Doing business in France oraz do kontaktu bezpośrednio z zespołem naszej kancelarii: info@vernelegal.com.

3 marca 2020 roku

W poprzednich artykułach poruszaliśmy temat postępów Francji w procesie cyfryzacji świata biznesu, ze szczególnym naciskiem na zastosowanie technologii blockchain. 

W tej publikacji kontynuujemy odpowiedź na pytanie: jak blockchain rzeczywiście uczestniczy w usługach z zakresu prawa gospodarczego we Francji.

Po przedstawieniu w pierwszym artykule Zdematerializowanych rejestrów przedsiębiorstw (I), i w drugim – Ochrony własności intelektualnej (II), przeanalizujemy w tej trzeciej publikacji Dematerializacje data room’ów i zastosowanie blockchain w praktyce audytu przed operacjami przejęcia spółek (mergers and acquisitions, “M&A”). Seria czterech artykułów zostanie zakończona publikacją o wykorzystaniu technologii blockchain jako dowodu sądowego, a dokładniej o mocy dowodowej informacji zakodowanej w blockchain (IV).

Blockchain w dwóch słowach: bezpieczeństwo i szybkość 

W pierwszej i drugiej części publikacji opowiedzieliśmy czym jest technologia blockchain, przedstawiliśmy po krótce jej funkcjonowanie i opisaliśmy jej zalety. 

W ramach przypomnienia, blockchain definijuje się jako “technologia przechowywania i przesyłania informacji, przejrzysta, bezpieczna i działająca bez centralnego organu kontrolnego” [1].

Jest to zatem baza danych z zaszyfrowanymi zdarzeniami lub transakcjami, które są pogrupowane według „bloków” i których historia, możliwa do chronologicznego prześledzenia, jest zamrożona.  

Z jednej strony, mówi się, że wszystkie elementy są niezmienne. Z drugiej strony specjaliści blockchain podkreślają, że użytkownicy mogą dzielić się elementami, bez potrzeby przechodzenia przez pośredników. Aczkolwiek, zakodowane elementy pozostają niewidoczne, a zatem poufne, jako że transmisja nie dotyczy samych elementów, ale części kodu, która je reprezentuje. Są one zatem zarówno mobilne, jak i niezmienne. 

Nieodwracalny charakter zapisu w technologii blockchain jest bardzo interesujący w dziedzinie prawa gospodarczego, dlatego też zaczęła być ona wykorzystywana na przykład w kontekście audytu przed operacjami M&A.  

Blockchain i due diligence : zdematerializowany i bezpieczny data room 

Zastosowanie blockchain zmieniło praktyki audytowe i wpłynęło na negocjacje poprzedzające transakcje M&A. 

Poufność informacji udostępnianych w kontekście negocjacji z partnerami, pracownikami lub konsultantami stanowi główny problem w kontekście fuzji i przejęć. Kolejne ograniczenie wiąże się z zarządzaniem bardzo dużą liczbą dokumentów w precyzyjnym i ograniczonym okresie czasu.

Dzisiejsza technologia blockchain oferuje możliwość zabezpieczenia i uproszczenia całego procesu, co pozwala na większą ochronę interesów przedsiębiorstwa przejmowanego. 

Po pierwszym kontakcie, negocjacje rozpoczynają się od listu intencyjnego (letter of intent “LOI”) wywodzącego się od potencjalnego nabywcy. LOI oprócz wstępnej oferty zawiera elementy finansowe i prawne, które inwestor chce uwzględnić w swojej ofercie.  

Bardzo często zawiera się na tym etapie klauzulę lub oddzielną umowę o poufności, powszechnie zwaną NDA (eng. non disclosure agreement) ze względu na to, iż ogólność zasad dobrej wiary i poufności nie zapewnia wystarczającej ochrony. 

Skuteczność NDA polega wówczas na jego precyzji. Oprócz informacji takich jak adresaci poufnych informacji lub czas trwania okresu poufności, niezbędne jest rygorystyczne określenie informacji, które zostaną uznane za poufne. 

W szczególności możliwe byłoby przewidzenie klauzuli umożliwiającej zakodowanie w Blockchain wszystkich dokumentów zawierających poufne informacje, aby zapewnić dowód ich istnienia. 

Faktycznie, dostęp do informacji o spółce nabywanej ma pewna liczba osób w kontekście data room’u. W przeszłości fizyczna przestrzeń, obecnie jest najczęściej platformą internetową, na która gromadzi się dokumenty obejmujące informacje prawne, księgowe, finansowe, podatkowe lub społeczne firmy docelowej. 

Niewątpliwie wirtualny pokój danych (virtual data room „VDR”) umieszczony na blockchain oferuje nieocenione zalety w tego typu operacjach. W szczególności bezpieczeństwo i poufność udostępnianych dokumentów, jako takich, są udostępniane bez „wywłaszczenia”, a zatem bez ryzyka modyfikacji lub zniszczenia. Ponadto, ścisła kontrola dostępu do informacji tylko przez osoby, które są upoważnione i wyraźnie zidentyfikowane. Nie trzeba dodawać, że dematerializacja stanowi oczywiste ułatwienie, szczególnie w operacjach transgranicznych ze względu na odległość geograficzną, przyczyniając się do zmniejszenia kosztów i skrócenia czasu audytu. 

Wydajność wirtualnych data room’ów sprawia, że audyty są dostępne nawet dla średnich firm lub nawet małych przedsiębiorstw. Zwiększenie poufności i śledzenia konsultacji dokumentów znacznie ogranicza obawy związane z bezpieczeństwem aktualnych data room‘ów. Te postępy, w dużej mierze możliwe poprzez wykorzystanie technologii blockchain, przyczyniłyby się do wzrostu liczby audytów poprzedzających przejęcia i fuzje, oraz do zabezpieczenia tych operacji. 

Zastosowanie blockchain’u pozwoliłoby także stronom uzyskać niezbędne dowody w przypadku sporu – temat, który zostanie omówiony w czwartej części naszej serii artykułów dotyczących zastosowania blockchain w praktyce prawa gospodarczego. 

         Ewa Kaluzinska                               Nicolas Renault                           Iga Kurowska
Verne Legal, Partner Adwokat                 Verne Legal, Prawnik                Verne Legal, Partner

   Verne Legal oferuje przedsiębiorstwom kompleksową obsługę prawną i podatkową we Francji i na rynkach międzynarodowych, z uwzględnieniem aspektów strategicznych i kulturowch. Aby uzyskać więcej informacji na temat prawa gospodarczego we Francji, zapraszamy do bezpośredniego kontaktu z zespołem kancelarii: info@vernelegal.com.

[1] https://blockchainfrance.net/decouvrir-la-blockchain/c-est-quoi-la-blockchain/

3 lutego 2020 r

Stosując coraz powszechniej technologię blockchain, Francja odnotowuje postępy w procesie cyfryzacji świata biznesu. Druga część prezentacji będzie kontynuacją próby odpowiedzi na pytanie : jaką rolę technologia ta realnie odgrywa w prawnej obsłudze  przedsiębiorstw ? 

Po przedstawieniu w pierwszej części na temat zdematerializowanych rejestrów przedsiębiorstw, przedstawimy drugie zastosowanie w prawie gospodarczym: ochronę własności intelektualnej (II). Nastąpią po nim dwie pozostałe części: zdematerializowana data room (III) oraz jako materiał dowodowy (IV).

Blockchain w dwóch słowach : bezpieczeństwo i szybkość

Jak to zostało powiedziane w pierwszej części, blockchain jest technologią używaną do przechowywania i przekazywania informacji poprzez « bloki », która jest przejrzysta, bezpieczna i działa bez centralnego organu kontrolnego czyli ma charakter rozproszony. 

Technologia ta umożliwia prześledzenie historii tych informacji i na znakowanie ich w czasie. 

W rzeczywistości jest to baza danych, na której zapisywane są transakcje lub zdarzenia zgrupowane w “bloki”, które następują po sobie i których następstwo jest wiernie odtworzone i zapisane (mówi się o zakotwiczeniu). Wydarzenia te są klasyfikowane w porządku chronologicznym, a poszczególni użytkownicy mogą dzielić  się nimi. 

Ale na czym polega rewolucyjny charakter blockchain pod względem bezpieczeństwa? 

Współdzielenie pozwala na weryfikację i uwierzytelnienie każdej operacji. W ten sposób żadnego wprowadzonego zapisu nie da się usunąć ani sfałszować, a łańcuch, a tym samym baza danych, staje się niezmieniona na zawsze. 

Nie ma wątpliwości, że nieodwracalny charakter zapisu jest cechą bardzo interesująca dla dziedziny prawa, a w szczególności dla ochrony własności intelektualnej i przemysłowej.

Blockchain i ochrona własności intelektualnej

Coraz powszechniejsze staje się stosowanie blockchain aby w sposób prosty i szybki chronić własność intelektualną.  

Wyścig technologiczny generuje bardzo dużą ilość projektów innowacyjnych, które wymagają niemal natychmiastowego rejetrowania postępów w pracach rozwojowych.

Aby móc dochodzić swoich praw autora, twórca musi być w stanie wykazać, że z jednej strony jest prawdziwym twórcą zastrzeżonego wynalazku, a z drugiej strony, że wynalazek ten został zarejetrowany wcześniej niż inne, czyli dowieść pierwszeństwa. 

Nie wszystkie rozwiązania innowacyjne kwalifikują się to tego, aby być objęte rejestracją w Krajowym Instytucie Własności Intelektualncej (INPI [1]). Poza tym, taka rejestracja może okazać się kosztowna w momencie kiedy proof of concept często nie istnieje na tym etapie. Inne używane sposoby zabezpieczenia takie jak tzw koperta Soleau, depozyt u komornika lub notariusza są albo niewystarczająco skuteczne albo równie kosztowne jak rejestracja, bądź też jedno i drugie. 

Również w tej dziedzinie zastosowanie blockchain może zrewolucjonizować sposób udowodnienia autorstwa wynalazku oraz daty jego powstania.

Otóż blockchain pozwala na natychmiastowe pozyskanie daty i godziny rejestracji dzieła poprzez zapisanie go w bazie danych. Tak więc, jeśli do tekstu opisującego wynalazek lub dzieło dołączy się “hasz”, otrzymamy wówczas określoną datę. Może zdażyć się, że data ta okaże się sprzeczną z wcześniejszym zastrzeżonym tytułem.

Technologia blockchain daje możliwość zarówno zautomatyzowania procesu rejestracji wynalazku, jak i uzyskania identyfikowalności odpornej na fałszerstwa. Więcej, identyfikowalność ta pozostaje na przestrzeni całego okresu ewolucji i istnienia wynalazku, ponieważ w ten sposób można wygrawerować wszystkie dotyczące go operacje (etapy tworzenia, przeniesienia, licencji).

Zakotwiczenie w blockchain umożliwia uzyskanie dowodu na powstanie wynalazku (np. na jego nowość lub na identyfikację kraju, w którym po raz pierwszy wprowadzono do obrotu artykuły wykonane z danego wzoru), jego statusu i ewolucji. Przykładowo, możliwe stałoby się odtworzenie śladów eksploatacji utworów cyfrowych, co jest obecnie niemożliwe, a w razie konieczności – podważanie niektórych form eksploatacji.

Jeszcze inne zastosowanie technologii blockchain zostało wykorzystane w dziedzinie patentów. Otóż, każda wyprodukowana kopia jest rejestrowana w blockchain za pomocą niepowtarzalnego identyfikatora pozwalającego na kontrolowanie obrotu produktem. W szczególności proces ten umożliwia odróżnienie produktów oryginalnych od podrobionych lub ustalenie liczby oryginalnych produktów znajdujących się w obiegu. Przyczyni się to również do wzmocnienia walki z kopiowaniem lub wszelkimi innymi fałszerstwami.

Bezpieczny, uproszczony i niedrogi proces ochrony wzmocniłby pozycję autorów i wynalazców, którzy dziś często są bezradni wobec grabieży innowacji i nowych procesów. Dzięki platformom, które oferują zakotwiczenie różnych elementów w blockchain, ochrona twórczości wypływającej z pomysłów staje się możliwa. 

Taki postęp w zakresie ochrony własności intelektualnej za pomocą technologii blockchain, określany jako rewolucyjny, zaburzy również eknomiczną równowagę sił. Otóż, aktywa niematerialne czyli wartości niematerialne i prawne są jedynym prawdziwym majątkiem przedsiębiorstw nowych technologii, a zatem jedyną gwarancją, jaką startupy mogą zaoferować inwestorom.  

Skuteczna ochronna elementów zapisanych na blockchain  wzmacniają tym bardziej znaczenie wartości niematerialnych i prawnych, których dowody  ustanowione w ten sposób będą uznawane zarówno w kraju ich pochodzenia, jak i na całym świecie, co zostanie wyjaśnione w czwartej części, “Blockchain a moc dowodowa przed sądami we Francji”.

W kolejnym artykule przedstawione zostanie trzecie zastosowanie łańcucha blokowego w zakresie prawa gospodarczego: zdematerializowany data room.

       Ewa Kaluzinska                                                              Nicolas Renault
Verne Legal, Partner Adwokat                                             Verne Legal, Prawnik

Verne Legal oferuje przedsiębiorstwom kompleksową obsługę prawną i podatkową we Francji i na rynkach międzynarodowych, z uwzględnieniem aspektów strategicznych i kulturowch. Aby uzyskać więcej informacji na temat prawa gospodarczego we Francji, zapraszamy do bezpośredniego kontaktu z zespołem kancelarii: info@vernelegal.com.

[1] Francuski odpowiednik polskiego Urzędu Patentowego RP

Francja odnotowuje postępy w procesie cyfryzacji świata biznesu, stosując w szczególności technologię blockchain. Jaką rolę technologia ta realnie odgrywa w prawnej obsłudze  przedsiębiorstw ?

Pragniemy przedstawić bardziej szczegółowo cztery konkretne zastosowania: zdematerializowane rejestry przedsiębiorstw (I), ochrona własności intelektualnej (II), zdematerializowany data room (III) oraz jako materiał dowodowy (IV).

Blockchain w dwóch słowach : bezpieczeństwo i szybkość

Często słyszy się o blockchain i jego zaletach. Jednakże, czym dokładnie jest ta technologia i na czym polega jej rewolucyjny charakter w dziedzinie bezpieczeństwa tranzakcji?

Według platformy Blockchain France, “Blockchain jest technologią stosowaną do przechowywania i przekazywania informacji, technologią przejrzystą, bezpieczną i działającą bez centralnego organu kontrolnego” [1].

Innymi słowy, jest to baza danych, na której zapisywane są tranzakcje ułożone w natępujące po sobie “bloki”,  których natępstwo jest wiernie odtworzone i zapisane. Tranzakcje te są uszeregowane w porządku chronologicznym. Użytkownicy dzielą się nimi , ale bez każdorazowego ich kopiowania, i co ważne, bez pośredników. To udostępnienie pozwala każdemu użytnikowi na sprawdzenie i uwierzytelnienie każdej operacji, która jest dodawana blok po bloku do łańcucha.

W ten sposób modyfikacja staje się niemożliwa, a łańcuch, a tym samym baza danych, odporny na wszelkie manipulacje. I to wszystko prawie natychmiastowo, w ułamkach sekund.

Niewątpliwie, nieodwracalny charakter zapisu jest cechą bardzo interesującą dla dziedziny prawa.

Tymniemniej jakie zastosowania blockchain w praktyce można wykorzystać na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw lub grup międzynarodowych? Poniżej zaprezentowany jest pierwszy zserii przykład możliwych zastosowań w zakresie prawa gospodarczego: cyfrowe rejestry spółek.

Blockchain i zdematerializowane rejestry spółek

Od 2017 roku, francuskie ustawodawstwo stopniowo stworzyło możliwości dematerializacji rejestrów prawnych prowadzonych przez wszystkiego rodzaju spółki. Są to rejestry związane z działalnością spółki, takie jak rejestr akcjonariuszy, rejestry decyzji organów decyzyjnych spółek (jak na przykład Zarząd) lub oficjalny rejestr pracowników (obowiązkowy w każdym przedsiębiorstwie zatrudniającym przynajmniej jednego pracownika).

Pierwszym etapem było umożliwienie zapisu na blockchain emisji lub przeniesienia papierów wartościowych, np. akcji spółek akcyjnych (mowa tutaj o spółkach nienotowanych na giełdzie). Od tego momentu możliwe jest prowadzenie rejestru obrotu akcjami spółki w formie zdematerialiwowanej, podczas gdy do tego czasu rejestr ten musiał być prowadzony w formie papierowej. Oczywiście forma cyfrowa staje się nieporównywalnie bezpieczniejsza dzięki technologii blockchain.

Zapewnienie większego bezpieczeństwa rejestrów i uproszczenie ich prowadzenia jest dużym krokiem naprzód dla MŚP, zwłaszcza dla start-upów.

Dla przykładu, wpis w rejestrze stanowi dowód własności akcji w spółce akcyjnej, takiej jak SAS (NB najczęstsza forma prawna startpów we Francji). Obowiązek prowadzenia rejestrów jest przewidziany przez przepisy francuskiego kodeksu handlowego1 oraz kodeksu monetarnego i finansowego2. Ponadto, sądy regularnie orzekają, że samo sporządzenie zlecenia sprzedaży akcji nie jest wystarczające dla domniemania prawnej własność akcji3.

Dzięki systemowi zapisu w blockchain, inwestycje we francuskie spółki i start-upy są doskonale zabezpieczone. W ten sposób, nawet drobni inwestorzy mogą być pewni, że ich inwestycja w kapitał szybko rozwijającego się start-upu nie zostanie zapodziana w masie inwestycyjnej przy kolejnej operacji podwyższenia kapitału (oczywiście zrealizowanej jak zawsze w trybie pilnym).

Ostatni etap dematerializacji rejestrów we Francji został zakończony w listopadzie 2019 roku, wraz z dematerializacją rejestrów uchwał i decyzji. Aktualnie większość rejestrów spółek i zawartych  w nich dokumentów może być przechowywana w formie cyfrowej.

I tak na dzień dzisiejszy mogą być tworzone i przechowyane w formie cyfrowej następujące dokumenty dotyczące spółek :

• protokoły z posiedzeń i pisemnych konsultacji wspólników (lub jedynego wspólnika jeśli jest to dozwolone) uproszczonej spółki akcyjnej (SAS), spółki akcyjnej (SA), spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (SARL), spółki jawnej (SNC) i spółki komandytowej (SCS) lub spółki komandytowo-akcyjnej, jak również rejestr, w którym są one przechowywane;
• rejestr obecności na posiedzeniach członków różnych organów, np. zarządu i rady nadzorczej spółki, prezesa SAS, itp. ,  jak równieź protokoły z obrad tych organów oraz rejestr, w którym są one przechowywane;
• protokoły z posiedzeń walnych zgromadzeń i pisemnych konsultacji członków spółek cywilnych (np. spółek cywilnych posiadających nieruchomości , tzw SCI ) jak również rejestr, w którym są one przechowywane.

Dokumenty przechowywane w zdematerializowanym rejestrze mogą mieć formę cyfrową, to znaczy  być uwierzytelnione podpisem elektronicznym.   

Aby spełnić wymogi prawne, podpis elektroniczny składany na dokumentach podczas ich sporządzania lub uwierzytelniania musi spełniać co najmniej wymogi dotyczące zaawansowanego podpisu elektronicznego (w przeciwieństwie do podpisu “prostego” lub “kwalifikowanego”), tj. podpisu przewidzianego w art. 26 rozporządzenia UE « eIDAS».

Te ostatnie przełomowe zmiany pokazują, że Francja stara się w jak najwyższym stopniu zdematerializować rejestry i dokumenty przechowywane przez przedsiębiorstwa.

W kolejnym artykule przedstawione zostanie drugie zastosowanie blockchain w dziedzinie prawa gospodarczego: Blochain i ochrona własności intelektualnej.

       Ewa Kaluzinska                                                              Nicolas Renault
Verne Legal, Partner Adwokat                                             Verne Legal, Prawnik

Verne Legal oferuje przedsiębiorstwom kompleksową obsługę prawną i podatkową we Francji i na rynkach międzynarodowych, z uwzględnieniem aspektów strategicznych i kulturowch. Aby uzyskać więcej informacji na temat prawa gospodarczego we Francji, zapraszamy do bezpośredniego kontaktu z zespołem kancelarii: info@vernelegal.com.

[1] https://blockchainfrance.net/decouvrir-la-blockchain/c-est-quoi-la-blockchain/
[2] Artykuł L. 228-1 Code de commerce
[3] Artykuły L 211-16 et L 211-17 du Code monétaire et financier
[4] Sąd Apelacyjny w Paryżu,11 stycznia 2018 r (n°16/10056)