Post title
7 czerwca 2020
W dwóch poprzednich artykułach rozważaliśmy czy siła wyższa lub l’imprévision może być podstawą prawną do odstąpienia od wykonania obowiązku wynikającego z umowy z powodu epidemii koronawirusa.
W trzeciej i ostatniej części serii „Koronawirus i międzynarodowe umowy handlowe: perspektywa prawa francuskiego” definiujemy podstawowy plan działania, to znaczy zbiór praktycznych wytycznych dla firm napotykających problemy z wykonywaniem zobowiązań umownych spowodowane obecną epidemią Covid -19.
Nasze doświadczenie pokazuje, że w tym trudnym dla wszystkich okresie, negocjacje, mediacje i poszukiwanie kompromisu są kluczem do osiągnięcia porozumień chroniących stosunki handlowe przed możliwymi postępowaniami sądowymi.
Z tego względu wierzymy, że właściwe podejście strategiczne mogłoby zminimalizować potencjalne negatywne skutki epidemii na umowy handlowe, takie jak zmniejszenie wydajności lub kosztów, odpowiedzialność za szkody lub przedwczesne rozwiązanie umowy.
Sprawdzenie praw i obowiązków umownych oraz ocena ryzyka
Jak wskazano w poprzednich publikacjach, pierwszym krokiem przed jakąkolwiek reakcją jest zapoznanie się z warunkami umowy wiążącymi dla stron. Nie trzeba dodawać, że tyczy się to umów zawartych przed pojawieniem się Covid-19, dla Francji zatem przed 28 lutego 2020 r. (dzień, w którym francuskie Ministerstwo Gospodarki i Finansów zakwalifikowało koronawirusa jako siłę wyższą w kontekście zamówień publicznych).
Przede wszystkim, zdecydowanie zaleca się sprawdzenie klauzul dotyczących siły wyższej lub hardship. Dodatkowo, konieczne jest także przeanalizowanie zapisów dotyczących exception d’inexécution, lub innych wyjątkowych sytuacji, w których niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązku jest uzasadnione przez okoliczności, a także klauzul karnych, klauzul przepadku uprawnień lub klauzul wykluczenia. Ponadto, strona umowy powinna ponownie zaznajomić się z mechanizmami i konsekwencjami wywołanymi ewentualnymi opóźnieniem (okresy realizacji opcji, zastosowanie GAP itp.), powołaniem się na klauzule o wypowiedzeniu, czy klauzule sankcjonujące niewykonanie zobowiązania.
Na koniec, koniecznie należy zapoznać się z postanowieniami umownymi przewidującymi klauzule mediacyjne, jak i te odnoszące się do sposobów rozwiązywania sporów, między innymi zapisami wyznaczającymi obowiązujące prawo lub właściwą jurysdykcję.
Weryfikacja treści umowy jest kluczowa, gdyż w wielu przypadkach to ona zawiera szczegółowe informacje na temat obowiązków informacyjnych lub wymogów dotyczących wypowiedzenia związane z różnymi mechanizmami prawnymi, które moglibyśmy potencjalnie wykorzystać. Poszanowanie tego rodzaju obowiązków, choć dotyczą one głównie formy (np. czas na wypowiedzenie – zazwyczaj dostarczanego „szybko”, środek komunikacji lub elementy treści) jest równie ważne, jak uzasadnienie przepisu prawnego, na który się powołujemy.
Należy również ocenić konsekwencje ewentualnego rozwiązania lub wypowiedzenia umowy.
Poszukiwanie alternatyw i elastyczność
Doświadczenie pokazało już, że przedsiębiorcy odczują zarówno krótko jak i długo terminowe skutki epidemii Covid-19. Dlatego też, w przypadku utrudnień w realizacji zobowiązania, przed rozważaniem rozwiązania umowy zaleca się zbadanie, czy istnieją inne alternatywne sposoby na wywiązanie się z niego. Celem takiej weryfikacji jest utrzymanie ciągłości łańcucha dostaw. Ważne jest również, aby pamiętać, że epidemia nie dotyczy tylko jednej indywidualnej działalności; przeciwnie – jest zjawiskiem globalnym. W związku z powyższym, funkcjonowanie Państwa klientów również może być sparaliżowane, w wyniku czego niewykonanie zobowiązania z Państwa strony możliwie nie będzie miał0 znaczącego wpływu na ich działalność i nie wyrządzi im szkody.
Komunikacja i zrozumienie krajowych ram regulacyjnych
Komunikacja jest kluczowym elementem w utrzymywaniu owocnych relacji biznesowych, szczególnie w sytuacjach krytycznych, takich jak ta, której obecnie doświadczamy. Należy przypomnieć, że w przypadku międzynarodowych transakcji handlowych należy wziąć pod uwagę również różnice kulturowe.
Ponadto należy pamiętać, że nawet w Unii Europejskiej, każdy kraj ma własne działania i ograniczenia związane z kryzysem wywołanym koronawirusem. W związku z tym, środki podjęte we Francji niekoniecznie dotyczą na przykład działalności polskich przedsiębiorstw. Spójne podejście i zrozumienie lokalnych regulacji, związanych z obostrzeniami i nadzwyczajnymi środkami, są bardzo ważne przy opracowywaniu planu strategicznego w czasach kryzysu epidemicznego.
Ramy prawne dostosowują się do sytuacji każdego kraju, która nieustannie podlega zmianie. Dlatego ważne jest również, aby nie zapomnieć o regularnym przeglądaniu aktualizacji prawnych i konsultowaniu ich z dyrektywami krajowymi związanymi z ich stosowaniem, aby zrozumieć niuanse prawne właściwe dla każdej jurysdykcji.
We Francji, art. 11 ustawy przyjętej 23 marca 2020 r. zezwala rządowi na przyjęcie do 24 czerwca, w formie rozporządzeń, niektórych środków, które wcześniej musiały zostać przegłosowane przez organ ustawodawczy[1]. Podjęto już wiele działań, w tym rozporządzenie dotyczące niewywiązania się z płatności za czynsze za dzierżawę lokali handlowych, rachunki za wodę i prąd przez firmy dotknięte skutkami epidemii koronawirusa. Artykuł 4 rozporządzenia stanowi, że nie zostanie nałożona żadna kara finansowa, ani naliczone żadne odsetki za zwłokę w płatności przedsiębiorstwom, które nie zapłaciły dzierżawy za lokale handlowe, oraz inne wynikające z niego opłaty, które należało zapłacić między 12 marca i dwa miesiące po ogłoszeniu stanu zagrożenia sanitarnego przez rząd francuski[2]. Należy jednak pamiętać, że zaległe płatności nie są anulowane, a jedynie przesunięte. Zasady te mają jednak zastosowanie tylko do bardzo małych firm (mniej niż 10 pracowników) bardzo dotkniętych kryzysem i spełniających ściśle określone warunki.
Zbieranie dowodów i ochrona ubezpieczeniowa
Zalecamy, aby nasi klienci uzyskali wszystkie istotne elementy dowodowe dotyczące zdarzeń mających wpływ na przebieg realizacji umów handlowych. Wydarzenie może być również ważne dla ustalenia możliwych podstaw prawnych naruszenia umowy, jak opisano w artykułach dotyczących siły wyższej i hardship. Zachęcamy do zapoznania się z poprzednimi artykułami, aby uzyskać więcej informacji.
Przypominamy, że każdy szczegół dowodowy jest wartościowy, jako iż ciężar dowodu spoczywa na stronie niewykonującej swojego zobowiązania.
Oprócz przeglądu umów wiążącą strony Verne Legal przypomina o istocie ewaluacji dostępnego pokrycia ubezpieczeniowo. Skuteczność roszczenia często zależy od jego szybkości. Terminy sprawozdawcze różnią się jednak dla każdej polisy ubezpieczeniowej. Zakres ubezpieczenia może się również różnić; niektóre mogą zapewniać ochronę w przypadku przerwy w funkcjonowaniu działalności, a inne mogą obejmować przypadki działania siły wyższej lub ryzyka politycznego.
Należy zauważyć, że większość polis wymaga bezpośredniej fizycznej utraty własności, klientów lub dostawców. Jednak szczegółowe przepisy są określone w ogólnych warunkach użytkowania i zawiadomieniu ubezpieczeniowym, które należy dokładnie przeanalizować. Postanowieniem tymczasowym wydanym 22 maja 2020 r. Sąd handlowy w Paryżu nakazał firmie ubezpieczeniowej zrekompensować restauratorowi straty operacyjne poniesione w wyniku kryzysu sanitarnego związanego z koronawirusem.
W związku z powyższym należy przypomnieć, że aby ocenić każdą sytuację umowną, konieczna jest szczegółowa analiza stanu faktycznego. Zespół prawny Verne pozostaje do Państwa dyspozycji, aby pomóc wszystkim firmom w ich indywidualnej sytuacji umownej, a także w zastosowaniu obowiązkowych przepisów dla firm działających we Francji. Aby otrzymywać codzienne aktualizacje, możecie nas Państwo śledzić na LinkedIn.
Iga Kurowska Ewa Kaluzinska Dominika Stodolna
Verne Legal, Wspólnik Verne Legal, Wspólnik Verne Legal, prawnik
Kancelaria Verne Legal świadczy zindywidualizowane usługi prawno-podatkowe w globalnym zakresie. Aby uzyskać więcej informacji na temat systemu podatkowego we Francji, zapraszamy do zapoznania się z e-bookiem Doing business in France oraz do kontaktu bezpośrednio z zespołem naszej kancelarii: info@vernelegal.com.
[1] Art.11 ustawy nr 2020-290 z 23 marca 2020 « stanu wyjątkowego mającego na celu stawienie czoła epidemii covid-19 (opublikowana w dzienniku ustaw 24 marca)
[2] Art. 4 rozporządzenia nr 2020-316 z 25 marca 2020 « odnosząca się do opłacania czynszów, rachunków za wodę, gaz i energię elektryczną związanych z lokalami profesionalnymi firm, na których działalność ma wpływ rozprzestrzenianie się epidemii COVID-19 ”
2. Hardship w kontekście międzynarodowych umów handlowych
Mimo że przepis dotyczący nieprzewidzianych okoliczności został wprowadzony do francuskiego kodeksu cywilnego stosunkowo niedawno, był on wykorzystywany już wcześniej w międzynarodowych umowach handlowych. Artykuł 6.2.2. zasad UNIDROIT [2] definiuje hardship jako sytuację, w której wystąpienie zdarzeń zasadniczo zmienia równowagę stron kontraktu. Pod warunkiem jednak, że zdarzenia te spełniają określone wymagania:
(a) zdarzenia te mają miejsce lub stają się znane pokrzywdzonej stronie po zawarciu umowy;
(b) wydarzenia te nie mogły być w sposób uzasadniony uwzględnione przez pokrzywdzona stronę w momencie zawarcia umowy;
(c) wydarzenia te są poza kontrolą pokrzywdzonej strony; i
(d) strona ta nie zgodziła się na poniesienie ryzyka takich zdarzeń.
Ten sam zapis znajdziemy w Zasadach europejskiego prawa umów w art. 6.111.
Jak wspomniano w poprzednim artykule dotyczącym force majeure, gdy umowa, która dotyczy transgranicznej sprzedaży towarów, podlega prawu francuskiemu, należy odwoływać się do Konwencji Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów (CISG), chyba że była ona wyraźnie wykluczona przez strony umowy. Wydaje się jednak, że hardship nie zostało objęte zakresem CISG, a przynajmniej nie bezpośrednio.
Mimo, że sądy francuskie nie miały jeszcze okazji wypowiedzieć się w kwestii hardship w sytuacji, gdy umowa podlega przepisom CISG, to możemy sobie wyobrazić, że ich decyzja byłaby podobna do tej wydanej przez sąd w Belgii. W sprawie [3] “Scafom Internatinoal” z 2009 r. belgijski Sąd Najwyższy powołał się na art. 79 [4] CISG, twierdząc, że: „Zmieniły się okoliczności, których nie można było racjonalnie przewidzieć w momencie zawarcia umowy i które jednoznacznie zwiększają ciężar wykonania umowy w nieproporcjonalny sposób, co może w pewnych okolicznościach stanowić przeszkodę w wykonaniu umowy w rozumieniu tego przepisu CISG ”
Można zatem stwierdzić, że najprawdopodobniej również i francuski sąd ująłby hardship w zakresie artykułu 79 CISG, zgodnie z artykułem 7 a) CISG nakazującym wypełniać luki w jednolity sposób przepisami i zasadami regulującymi prawo handlu międzynarodowego.[5]
W każdym razie, prawdopodobieństwo uznania hardship zwiększa dodatkowo fakt, że jedyna możliwa alternatywa dla zastosowania art. 79 w międzynarodowych umowach sprzedaży towarów byłaby uzasadniona poprzez artykuł 7 lit. b) CISG, który wzywa do stosowania prawa narodowego na mocy zasad prywatnego prawa międzynarodowego lub zgodnie z postanowieniami umowy. Dlatego, w przypadku zastosowania prawa francuskiego wracamy do wspomnianego wcześniej artykułu 1195 francuskiego kodeksu cywilnego.
3. Hardship w kontekście epidemii koronawirusa
W przypadkach, gdy pandemia COVID-19 i wynikające z niej środki nie spełniają warunków pozwalających zakwalifikować ich jako zdarzenie siły wyższej, ale nadal powodują, że strona umowy poniosłaby niewspółmierne koszty w związku z wykonaniem swoich zobowiązań, uważamy, że może dochodzić roszczeń związanych z ustawowych przepisów dotyczących l’imprévision.
Ponieważ jednak w kontekście prywatnych umów wykładnia interpretacji artykułu 1195 francuskiego kodeksu cywilnego jest restrykcyjna, brakuje na dany moment jasnych kryteriów dotyczących jego stosowania. Zatem, kluczowe znaczenie ma tutaj treść umowy: jeśli nie porusza one kwestii hardship w jednej ze swoich klauzul, wówczas sędziowie będą mogli interpretować warunki artykułu 1195 francuskiego kodeksu cywilnego według swojego uznania. Interpretacji zostanie poddana definicja „nieprzewidywalności” wydarzenia, tzn. czy pandemia COVID-19 i powiązane środki zapobiegawcze były „nieprzewidywalne” dla stron umów zawartych w czasie, gdy było wiadomo, że COVID-19 zaczął się rozprzestrzeniać; lub czy cena wykonania obowiązku wynikającego z umowy jest „nadmiernie wysoka”.
Z tego względu, firmy, które rozważają wysłanie zawiadomień powołując się na l’imprévision, a także przedsiębiorstwa, które otrzymują takie zawiadomienia, powinny w pierwszej kolejności dokonać przeglądu odpowiedniej umowy wraz z innymi umowami obowiązującymi między tymi stronami. Należy jednak pamiętać, że aby ocenić każdą sytuację, wymagana jest analiza faktów, innych dla każdej sytuacji.
Więcej praktycznych aspektów analizy międzynarodowych umów handlowych w kontekście aktualnej sytuacji epidemii koronawirusa będzie można znaleźć w trzeciej części tej serii artykułów publikowanych na naszej stronie. Verne Legal pozostaje do dyspozycji firm, które znalazły się w sytuacji niemożliwości należytego wykonania zawartych umów, aby służyć pomocą w analizie sytuacji i wspólnie podjąć działania zapobiegawcze. Nasz zespół przygotował również szereg informacji na temat obowiązkowych środków, które mają obowiązek zastosować firmy prowadzące działalność we Francji w aktualnym czasie.
Iga Kurowska Nicolas Renault
Verne Legal, Partner Verne Legal, Prawnik
Verne Legal oferuje przedsiębiorstwom kompleksową obsługę prawną i podatkową we Francji i na rynkach międzynarodowych, z uwzględnieniem aspektów strategicznych i kulturowch. Aby uzyskać więcej informacji na temat prawa gospodarczego we Francji, zapraszamy do bezpośredniego kontaktu z zespołem kancelarii: info@vernelegal.com.
[1] W dniu 1 października 2016 r. weszło w życie zarządzenie nr 2016-131 z 10 lutego 2016 r. modyfikujące przepisy francuskiego kodeksu cywilnego dotyczące prawa umów oraz ogólnego systemu i dowodu zobowiązań.
[2] UNIDROIT Zasady międzynarodowych umów handlowych (UPICC)
[3] Belgia, 19 czerwca 2009 r. Court of Cassation [Sąd Najwyższy] (Scaform International BV przeciwko Lorraine Tubes SAS) [http://cisgw3.law.pace.edu/cases/090619b1.html].
[4] Zgodnie z art. 79 ust. 1 [CISG] strona nie ponosi odpowiedzialności za niewykonanie któregokolwiek ze swoich obowiązków, jeżeli udowodni, że uchybienie było spowodowane przeszkodą niezależną od niego i że nie można zasadnie oczekiwać, że była możliwości przewidzenia przeszkody w momencie zawarcia umowy lub podjęcia środków w celu uniknięcia lub przezwyciężenia jej lub jej konsekwencji. Ten sam przepis dotyczy siły wyższej.
[5] Art. 7 (1) i art. 7 (2) CISG, komentarz Harry’ego M. Flechtnera, “The Exemption Provisions of the Sales Convention, Including Comments on “Hardship” Doctrine and the 19 June 2009 Decision of the Belgian Cassation Court” Przegląd prawa belgradzkiego, rok LIX (2011) dostępny online pod adresem <http://cisgw3.law.pace.edu/cisg/biblio/flechtner10.html>